COVID-19 ПАНДЕМИЯСЫ ЖӘНЕ БАЛАЛАР МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ ПСИХИКАЛЫҚ ДЕНСАУЛЫҒЫ

Әлемдегі COVID-19 пандемиясының жағдайы, өзін-өзі оқшаулау режимі, ересектердің күйзелісі мен мазасыздығы әсіресе балалар мен жасөспірімдерге әсер етеді. Covid-19 жаппай таралуына тап болған басқа елдердің тәжірибесін ескере отырып, балалардың жасына байланысты пандемия мен өзін-өзі оқшаулау жағдайының ықтимал қауіптерін болжау және теріс әсер туралы мәліметтерге шолу жасалды. Covid-19 індеті балалар өмір сүретін контекстті өзгертті. Мектептерді жабу және қозғалысты шектеу сияқты карантиндік шаралар балаларды күнделікті және әлеуметтік қолдау жүйесін өзгертті, сонымен қатар ата-аналар үшін жаңа стресс факторларын тудырды. Әлеуметтік байланыстар отбасының ең жақын мүшелерімен қатаң шектелді, бұл балалар мен жасөспірімдердің психикалық денсаулығына теріс әсер етеді. Коронавирустық Пандемия білім беру процесінің барлық деңгейлерінде цифрлық трансформацияны бастады, білім беру процесінің барлық қатысушылары – студенттер мен мұғалімдер арасында қарым-қатынас пен қарым-қатынастың мүлдем жаңа жүйесін құруға мүмкіндік туды. Тәуекел тобына ерекше назар аударылады-тұрақты бақылау мен емдеуді қажет ететін созылмалы психикалық аурулары бар балалар мен жасөспірімдер. Балалар мен жасөспірімдерге уақтылы психологиялық және психиатриялық көмек көрсету пандемияның психикалық денсаулығына әсерінің алдын алу үшін қажет. Телепсихиатрия арқылы психиатриялық көмек көрсетудің инновациялық тәсілдерін енгізу телемедицинаны балалар мен жасөспірімдер психиатриясында тиімді пайдалануға ықпал етуі мүмкін.

1. Мосолов С.Н. Актуальные задачи психиатрической службы в связи с пандемией COVIDE19 // Современная терапия психических расстройств. - 2020. - № 2. - DOI:10.21265/PSYPH.2020.53.59536.

2. Danese A., Smith P., Chitsabesan P., Dubicka B. Child and adolescent mental health amidst emergencies and disasters. Br J Psychiatry 2019: published online Nov 13. DOI:10.1192/bjp.2019.244.

3. Dalton L., Rapa E., Ziebland S., et al. Communication with children and adolescents about the diagnosis of a lifethreatening condition in their parent. Lancet 2019; 393: 1164–76.

4. Christ G.H., Christ A.E. Current approaches to helping Clin 2006; 56: 197–212.

5. Brooks’ S.K., Webster R.K., Smith LE, et al. The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. Lancet 2020; 395: 912–20.

6. Stein A., Lehtonen A., Harvey A.G., Nicol-Harper R., Craske M. The influence of postnatal psychiatric disorder on child development. Is maternal preoccupation one of the key underlying processes? Psychopathology 2009; 42: 11–21.

7. Wang C., Pan R., Wan X., Tan Y., Xu L., Ho C.S., et al. Immediate psychological responses and associated factors during the initial stage of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) epidemic among the general population in China. Int J. Environ Res Public Health. 2020;17 (5):1729.

8. Norman R.E., Byambaa M., De R, Butchart A., Scott J., Vos T. The longterm health consequences of child physical abuse, emotional abuse, and neglect: a systematic review and meta-analysis. PLoS Med. 2012; 9(11): e1001349.

9. Riley A.W., Valdez C.R., Barrueco S., Mills C., Beardslee W., Sandler I., et al. Development of a familybased program to reduce risk and promote resilience among families affected by maternal depression: theoretical basis and program description. Clin Child Fam Psychol Rev. 2008; 11 (1):12–29.

10. Caporino N.E., Exley S., Latzman R.D. Youth Anxiety About Political News. Child Psychiatry & Human Development. 2020.

11. Horesh D., Brown A.D. Traumatic stress in the age of COVID-19: a call to close critical gaps and adapt to new realities. Psychol Trauma. 2020;12 (4):331–5.

12. The Alliance for Child Protection in Humanitarian Action. Technical Note: Protection of Children during the Coronavirus Pandemic (v.1); 2020. https://alliancecpha.org/en/COVD19.

13. Team ICC-R. Estimating the number of infections and the impact of nonpharmaceutical interventions on COVID-19 in 11 European countries. https://www.imperial.ac.uk/media/imperial-college/medicine/sph/ide/gidafellowships/Imperial-College-COVID19-Europe-estimates-and-NPIimpact-30-03-2020.pdf; 2020.

14. UNESCO. COVID-19 Educational Disruption and Response. https://en.unesco.org/covid19/educationresponse.2020.

15. Viner R.M., Russell S.J., Croker H., Packer J., Ward J., Stansfield C., et al. School closure and management practices during coronavirus outbreaks including COVID-19: a rapid systematic review. Lancet Child Adolesc Health. 2020.

16. Fegert J.M., Berthold O., Clemens V., Kölch M. COVID-19-Pandemie: Kinderschutz ist systemrelevant. Dtsch Arztebl Int. 2020;117(14): A-703.

17. BBC. Coronavirus: what lockdown is like for kids all around the world. https://www.bbc.co.uk/newsround/52106625.2020.

18. Gifford-Smith M.E., Brownell C.A. Childhood peer relationships: social acceptance, friendships, and peer networks. J. Sch Psychol. 2003; 41(4): 235–84.

19. Oberle E., Schonert-Reichl K.A., Thomson K.C. Understanding the link between social and emotional wellbeing and peer relations in early adolescence: genderspecific predictors of peer acceptance. J Youth Adolesc. 2010;39(11): 1330 - 42.

20. Шмурыгина О. В. Образовательный процесс в условиях пандемии // Профессиональное образование и рынок труда. - 2020. - № 2. - С. 51 - 52. - DOI 10.24411/2307-4264-2020-10210.

21. Stein A., Lehtonen A., Harvey A.G., Nicol-Harper R., Craske M. The influence of postnatal psychiatric disorder on child development. Is maternal preoccupation one of the key underlying processes? Psychopathology 2009; 42: 11–21.

22. Brooks S.K., Webster R.K., Smith L.E., Woodland L., Wessely S., Greenberg N., et al. The psychological impact of quarantine and how to reduce it: rapid review of the evidence. Lancet. 2020;395(10227):912 – 20.

23. Neamah H.H., Sudfeld C., McCoy D.C., Fink G., Fawzi W.W., Masanja H., et al. Intimate partner violence, depression, and child growth and development. Pediatrics. 2018;142 (1): e20173457.

24. Holt S., Buckley H., Whelan S. The impact of exposure to domestic violence on children and young people: a review of the literature. Child Abuse Negl. 2008; 32(8):797–810.

25. Wang Y., Xu B., Zhao G., Cao R. at all. Is quarantine related to immediate negative psychological consequences during the 2009 H1N1 epidemic? Gen Hosp Psychiatry 2011.

26. Hartman C.A., Rommelse N., van der Klugt C.L., Wanders RBK, Timmerman ME. Stress exposure and the course of ADHD from childhood to young adulthood: comorbid severe emotion dysregulation or mood and anxiety problems. J. Clin Med. 2019; 8 (11):1824.

27. Seppala P., Vornanen R., Toikko T. Are children with a number of disabilities and long-term illnesses at increased risk of mental violence, disciplinary violence, and serious violence? J Interpers Violence. 2020:886260519898440.

28. Duffy K.A., McLaughlin K.A., Green P.A. Early life adversity and health-risk behaviors: proposed psychological and neural mechanisms. Ann N Y Acad Sci. 2018;1428 (1):151 – 69.

29. Vigerland S., Lenhard F., Bonnert M., Lalouni M., Hedman E., Ahlen J., et al. Internet-delivered cognitive behavior therapy for children andadolescents: a systematic review and meta-analysis. Clin Psychol Rev. 2016; 50: 1–10.

30. Hartman C.A., Rommelse N., van der Klugt C.L., Wanders RBK, Timmerman ME. Stress exposure and the course of ADHD from childhood to young adulthood: comorbid severe emotion dysregulation or mood and anxiety problems. J Clin Med. 2019; 8 (11):1824.