БАЛА ТУУҒА ӘСЕР ЕТЕТІН ФАКТОРЛАР: ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕРГЕ ШОЛУ

Қоғамның тұрақты дамуының орталығында адам капиталы жатыр. Тұрақты дамуға кедергі шамадан тыс өсу немесе тұрақты құлдырау болуы мүмкін, осыған байланысты популяцияның ұдайы өндірісінің оңтайлы түрі маңызды. Қазіргі демографиялық ахуалдың басты проблемасы туудың төменгі динамикасын болдырмау болып табылады, ол халық санының қысқаруын және бүкіл халықтың да, оның еңбекке қабілетті бөлігінің де жас құрамының қартаюына алып келуінен сақтау. Қазіргі уақытта қоғамдық денсаулық сақтаудың алдында тұрған мәселелердің бірі – бала тууға әсер ететін негізгі факторларды анықтау - жалпы әлеуметтік құндылықтардың өзгеруі, оның ішінде балалы болу қажеттілігі немесе адамдарға олардың репродуктивті жоспарларын жүзеге асыруға мүмкіндік бермейтін кедергілердің болуы. Осылайша, қоғамдық денсаулық сақтау зерттеулері елдің әлеуметтік-экономикалық ахуалын жақсарту мәселелерін шешуге, адами капиталға инвестиция салуға, қалалар мен ауылдарда қазіргі заманға сай инфрақұрылым құруға, және азаматтардың барлық санаттары үшін әлеуметтік көтерудің ашық механизмін қамтамасыз ету. Әлем елдеріндегі ана мен баланы қолдау бағдарламалары демографиялық саясаты, туу процестерінің оңтайлы қарқындылығын, сондай-ақ оларға әсер етуші түрлі оң факторларды оптимумға қол жеткізуге бағытталуы тиіс. Зерттеудің негізгі мақсаты - әртүрлі тәсілдер мен жаңадан алынған білімдерді жіктеу және анықтау үшін тууға әсер етуші факторлар бойынша зерттеулердің қазіргі жағдайын бағалау. Зерттеу әдістері: зерттеу мәселесі бойынша ғылыми әдебиеттерді зерттеу және талдау; нормативтік құжаттарды және статистикалық деректерді салыстыру, талдау және жалпылау. Зерттеу нәтижесінде келесі деректер алынды: салыстырмалы, жинақталған деректерді жасау күш-жігеріне қарамастан, зерттеулердің көпшілігі әдетте жоғары салыстыруға мүмкіндік бермейтін микродеректерге бағытталған. Осылайша, көптеген елдерден, соның ішінде, АҚШ пен Жапониядан салыстырмалы микродеңгейдегі туу туралы зерттеулер деректерінің жинағын жасау арқылы туу туралы зерттеулерді алға жылжытуға болады. Екіншіден, зерттеушілер тек туылу динамикасын бақылай алатындықтан, жалған тәуелділіктерге қарағанда шынайы себептілік мәселесі басты мәселе болып қала береді. Әдебиетте себептілік мәселесіне назар аудару біркелкі емес, бірақ экономика дәстүрінен өрбіген шығармалардың басым екені даусыз. Себепсалдарлық интерпретациялар ассоциацияларды табатын зерттеулерде де кең таралған, бірақ олардың кейбіреулері себептілікті түсінуге немесе зерттеуге бағытталмағаны анық.

1. Лунева И.С., Иванова О.Ю., Хардиков А.В., Абросимова Н.В. Факторы, влияющие на рождаемость в современной России. Российский вестник акушера-гинеколога. 2019;19(2):14-20. https://doi.org/10.17116/rosakush20191902114.

2. Калачикова О.Н. Грамотность населения в вопросах репродукции, или планирование семьи «по-русски». Вестник Красноярского государственного аграрного университета. 2012; 1:196 - 202.

3. Лунева И.С., Абросимова Н.В. Внебрачная рождаемость как составляющая современной демографической ситуации в России. Сборник научных трудов. Научный диалог: Вопросы медицины. СПб.: Международное Объединение Академии Наук. 2018:25 – 27.

4. Рощина Я. М., Бойков А.В. Факторы фертильности в современной России. М. : EERC. 2005.

5. Rindfuss R.R., D.K. Guilkey, S.P. Morgan, O. Kravdal (2010). Child-care availability and fertility in Norway // Population and development review. 36(4): 725–748.

6. d’Albis H., Greulich A., Ponthière G. (2017) Education, labour, and birth postponement in Europe. Demographic Research. Vol. 36 (23). P. 691—728. DOI: 10.4054/ DemRes.2017.36.23.

7. Hoem J.M. (2005) Why does Sweden have such high fertility? Demographic research. Vol. 13 (22). P. 559 - 572.

8. Lesthaeghe R., van de Kaa D.J. (1986) Twee Demografische Transities? (Two Demographic transitions?). In: Bevolking: Groei en Krimp (Population: Growth and Decline). Deventer, Van Loghum Slaterus. P. 9 - 24.

9. Becker G. (1976) An Economic Analysis of Fertility. In: Backer G. The Economic Approach to Human Behavior. Chicago and London: The University of Chicago Press. P. 171 - 195.

10. Schultz T.P. (1986) The Value and Allocation of Time in High-Income Countries: Implications for Fertility, Below Replacement Fertility in Industrial Societies. Population and Development Review. Vol. 12. P. 87 - 108.

11. Смулянская Н.С. Что влияет на принятие решения о рождении ребенка у женщин разных возрастных групп? // Мониторинг общественного мнения:Экономические и социальные перемены. 2017. № 5. С. 289 - 299. DOI: 10.14515/monitoring.2017.5.16.

12. Афиногенова И.Н., Пиндюрина Е.А. Демографическая ситуация в России. Территория науки. 2014;1:1:71-74.

13. Лунева И.С., Иванова О.Ю., Хардиков А.В., Иванова Т.С., Абросимова Н.В. Демографические показатели рождаемости и медико-социальное влияние на них. Журнал акушерства и женских болезней. 2017;66:2:40-48.

14. Rondinelli C., Aassve A., Billari F.C. Women’s wages and childbearing decisions; Evidence from Italy. Demographic Research. 2010; 10:6:549-578.

15. Исследовательский доклад 2018 года, Корейский институт здравоохранения и социальных дел) https:// www.kihasa.re.kr/.

16. Seung Hyun Seo (2019) Low fertility trend in the Republic of Korea and the problems of its family and demographic policy implementation. Population and Economics 3(2): 29 - 35. https://doi.org/10.3897/popecon.3.e37938.

17. KOSTAT, 2018. http://kostat.go.kr/wnsearch/search.jsp.

18. Suzuki Toru. 2019. Eastern Asian Population History and Contemporary Population Issues

19. Chang Woo Park (2018) Female college students' perception of marriage, childbirth, childcare. Journal of Critical Social Welfare 59. p.288 - 290.

20. Balbo N., F.C. Billari and M. Mills (2013). Fertility in advanced societies: A review of research // Europeanjournal of population.

21. Опрос ОНФ выявил факторы, влияющие на принятие решения о рождении ребенка https://onf.ru/2020/07/17/opros-onf-vyyavil-faktory-vliyayushchiena-prinyatie-resheniya-o-rozhdenii-rebenka/.

22. Официальный сайт World Health Organization.

23. Журавлева Т.Л., Гаврилова Я.А. Анализ факторов рождаемости в России: что говорят данные РМЭЗ НИУ ВШЭ? // HSE Economic Journal, 2017, vol. 21, no 1, pp. 145–187.