АТЕРОСКЛЕРОЗ ПАТОГЕНЕЗІ

Атеросклероз – бұл созылмалы ауру, оның негізгі көріністері осы патологияға тән артериялардың қабырғасында органдар мен тіндерде қан ағымының бұзылуына әкелетін атероматозды бляшкалардың пайда болуымен байланысты. Атеросклероздың зұлымдығы – оның ұзақ уақыт бойы симптомсыз «жасырын» түрде өтіп, тиісті органның қан айналымы бұзылғанға дейін байқалмайды. Әдетте, ишемия белгілері тамырдағы қан ағымы 50%-дан астам стенозға ұшырағанда пайда болады  (гемодинамикалық маңызды стеноз деп аталады). Көбінесе қолқа, жүрек, ми, аяқтар мен бүйрек артериялары атеросклерозға жиі ұшырайды. Сондықтан өлім себептерінің арасында жүректің ишемиялық ауруы (ЖИА), миокард инфарктісі, қолқа аневризмасының жарылуы, ишемиялық немесе геморрагиялық инсульт бірінші орында [1, 2]. Атеросклероз – көп факторлы ауру, оның даму қаупі олардың бірнешеуінің тіркестікте болуымен анықталады. Неміс ғалымы М.Бургердің "қарттардың физиологиялық склерозы – тағдыр, ал атеросклероз – өз алына жеке ауру ауру" деген бейнелі қанатты сөзі бекер айтылмағаны белгілі. Алайда, атеросклероз ағзаның қартаюының физиологиялық процесінің нәтижесі болмаса да, атеросклероз бен жас арасында белгілі бір қатынастар бар екенін атап өткен жөн. Атеросклероздың бастапқы белгілері адамдардың 20 жас шамасында анықталады. Дегенмен, аурудың клиникалық кіністері көбінесе 30-40 жастан асқан адамдарда, қан тамырларының гемодинамикалық маңызды стенозы болған кезде кездеседі [1, 2]. Майлы жолақтардың пайда болуына әкелетін бастапқы үдерістері белгісіз болғанымен, жануарларға жүргізілген тәжірибелер стресс кезінде эндотелий функциясының ерте бұзылуы орын алатыны туралы болжамдар бар. Бұл жағдайда модификацияланған липидтер интиманың астарлық қабатына енеді. Олар қабыну медиаторлары болып табылады және ақ қан клеткаларының жұмылдырылуын және көбік жасушаларының пайда болуын қамтамасыз етеді, бұл май жолақтарының қалыптасуына тән патогенездік сипат. Атеросклероз грекше «Athero» сөзінен шыққан, ол ботқа деген мағынаны білдіреді. Маршан қан тамырларының қаттылығының, майлы дистрофиясының ассоциациясын сипаттайтын "атеросклероз" терминін енгізді. Бұл субинтиманың бұлшықет ішілік қалыңдауы. Ең ерте зақымдану-май жолағы. Май жолақтары талшықты бляшкаларға айналады, ол әртүрлі клиникалық көріністерге жауап беретін тұрақсыз бляшкалар. Артериялық қабырға эндотелийінің зақымдануы атеросклероздың ерте патогенездік оқиғасы болып табылады. Артериялық қабырға-динамикалық реттелетін жүйе. Алайда, зақымдайтын факторлар қалыпты гомеостазды бұзып, атеросклероздың басталуын қамтамасыз етуі әбден мүмкін.

1. Чазов Е.И. Взгляд из прошлого в будущее. Тер. арх., 2004; 6: 8 – 15. (in Russian)

2. Патофизиология. Учебник: в 2 т. / под ред. В.В.Новицкого, О.И.Уразовой. – 5-е изд., перераб. и доп. –Москва: ГЭОТАР-Медиа, 2020. Т.2. – 592 с. (in Russian)

3. Cardiovascular Diseases. [(accessed on 31 May 2020)]; Available online: https://www.who.int/health-topics/cardiovascular-diseases/#tab=tab_1. (in English)

4. Чазов Е.И. История изучения атеросклероза: истины, гипотезы, спекуляии. Терапевтический архив. 1998; 9: 9 – 16. (in Russian)

5. Титов В.Н. Атеросклероз – проблема общей биологии: нарушение биологических функций питания и эндоэкологии. Успехи современной биологии. 2009; 129 (2): 124 – 43. (in Russian)

6. Титов В.Н., Хохлова Н.В., Ширяева Ю.К. Глюкоза, гликотоксины и продукты гликирования протеинов: роль в патогенезе. Клиническая медицина. № 3, 2013; 15 – 24. (in Russian)

7. Нагорнев В.А, Восканьянц А.Н. Современные представления о патогенезе атеросклероза. Вестник Российской АМН, №9-10, 2006; 66 – 74. (in Russian)

8. Bowei Li, Yuanpeng Xia, Bo Hu. Infection and atherosclerosis: TLR-dependent pathways// Cell Mol Life Sci. 2020; 77(14): 2751–2769. Published online 2020 Jan 30. doi: 10.1007/s00018-020-03453-7/ PMCID: PMC7223178. (in English)

9. Taisiia Shemiakova, Ekaterina Ivanova, Andrey V. Grechko,et al. Mitochondrial Dysfunction and DNA Damage in the Context of Pathogenesis of Atherosclerosis// Biomedicines. 2020 Jun; 8(6): 166. Published online 2020 Jun 18. doi: 10.3390/biomedicines8060166/PMCID: PMC7344998. (in English)

10. Benditt E.P., Benditt J.M. Evidence for a monoclonal origin of human atherosclerotic plaques. Proc. Natl. Acad Sci USA 1977; 70:1753-1756. (in English)

11. Klimov A.N., Nagornev V.A., Denisenko A.D. Immunoreactivity and atherosclerosis. Soc. Med. Rev. A. Cardiol. 1987; 1: 337-356. (in English)

12. Нагорнев В.А., Мальцева С.В. Аутоиммунные и воспалительные механизмы развития атеросклероза. Арх. Пат., 2005; 67 (5); 6 – 15. (in Russian)

13. Nilsson J., Hansson G. K., Shah P. K. Immunomodulation of atherosclerosis. Implicationfor vaccine development. Arterioscler. Thromb. Vasc. Biol. 2005; 25: 18 – 28. (in English)

14. Алекперов Э.З., Наджапов Р.Н. Современные концепции о роли воспаления при атеросклерозе./ Kardiologia, 2010; 6:88-91. (in Russian)

15. Basta G. Receptor for advanced glycation endproducts and atherosclerosis: from basic mechanisms to clinical implicatins. Atherosclerosis 2008; 196: 9 – 21. (in English)

16. Войнов В.А. Патофизиология сердца и сосудов. Учебное пособие. - М., Издательский дом БИНОМ. 2017. - 208 с. (in Russian)

17. Spagnoli L.G., Bonanno E., Sangiorgi G., Mauriello A. Role of Inflammation in atherosclerosis. J. Nuci Med 2007; 48: 1800 – 1815. (in English)

18. Libby P. Current Cjncepts of the Pathogenesis of the Acute Coronary Syndromes. Circulation 2001; 104: 365- 372. (in English)

19. Libby P., Ridker P.M., Maseri A. Inflammation and atherosclerosis. Circulation. 2002; 105: 1136. (in English)

20. Libby P. The molecular bases of acute coronary syndromes. Circulation. 1995; 91: 2844-2850. (in English)

21. Virchov R. Phlogose und Thrombose in Gefassystem. In: Virchov R., ed. Gessammelte Abhandlungen zur Wissenschaftlichen Medizin. Berlin: Veidinger Sohn und Co. 1856. (in English)

22. Ross R. The pathogenesis of atherosclerosis: a perspective for the 1990 s. Nature 1993; 362: 801-809. (in English)

23. Либби П. (2002) воспаление при атеросклерозе. Nature 420: 868-874. (in Russian)

24. Pedrigi R.M., de Silva R., Bovens S.M., Mehta V.V.,Petretto E и др. (2014) разрыв тонкостенной фиброатеромы связан с тонким взаимодействием напряжения песчаной стенки. Артериосклеротромб VascBiol 34; 2224- 2231. (in Russian)

25. Collins R., Armitage J., Parish S., Sleigh P., Peto (2003) R: MRC/BHF Heart Protection Study of cholesterol-lowing with simvastatin in 5963 people with diabetes: a randomised placebo-cjntrol trial. Ланцет 361: 2005-2016. (in English)

26. Aziz M., Yadav K. S. Pathogenesis of atherosclerosis. Medical Clinic Rev. 2016, 2: 22. doi:10.21767/ 2471-299X. 1000031. (in English)

27. Патофизиология сердечно-сосудистой системы /под ред. Л.С. Лилли; пер. С англ. – 4-е изд., испр. И перераб. – М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2016. – 735 с. (in Russian)

28. Libby P. Libby P., Ridker PM6 Maseri A. Inflammation and atherosclerosis Circulation. 2002; 105: 1136. (in English)

29. Young J.L., Liddy P., Schonbecr U. Cytorines in the pathogenesis of atherosclerosis. Thromb. Haemost. 2002; 88: 554-567. (Со ссылки Л.С. Лилли, 2016). (in English)

30. Zipes D., Libbi P., Bonow RO6 et. Al., eds. Braunwald,s Heart Disease. A Textbook of Cardiovascular Medicine 7 th ed. Philadelphia PA: Elsevier Saunders, 2005: 925. (in English)