2 ТИП ҚАНТ ДИАБЕТІПЕН АУЫРАТЫН НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР СҮРУ САПАСЫ: EQ-5D-5L ТАЛДАУЫ

Қант диабеті кең таралған созылмалы ауру болып табылады, әлемде жарты миллиардқа жуық адам, ал Қазақстанда халықтың 4,2 % зардап шегеді. Зерттеудің мақсаты: EQ-5D-5L және EQ VAS сауалнамасы мен иерархиялық кластерлік талдау арқылы Алматы қаласының медициналық мекемелерінде байқалған қант диабетімен ауыратын науқастардың өмір сүру сапасын зерттеу.

Мақсаты. Алматы қаласындағы медициналық орталықтарда стационарлық ем қабылдап жатқан 2-типті қант диабеті бар науқастардың өмір сапасын EQ-5D-5L және EQ VAS сауалнамаларының көмегімен зерттеу. Бұл зерттеу денсаулық профилін бағалауға және аурудың ең көп әсер ететін салаларын анықтауға мүмкіндік берді.

Материалдар мен әдістерi. Осы сипаттамалық көлденең зерттеуге 2-типті қант диабеті бар 54 науқас қатысты. EQ-5D-5L сауалнамасы бойынша денсаулық профилі бес көрсеткішпен бағаланды: қозғалғыштық, өзін-өзі күту, күнделікті қызмет, ауырсыну/жайсыздық және үрей/депрессия. Субъективті денсаулық EQ VAS визуалды аналогтық шкаласымен (0-100) сипатталды. Өмір сапасының төмендеу деңгейіне қарай ішкі топтарды бөліп көрсету үшін иерархиялық кластерлік талдау қолданылды.

Нәтижелер. Өмір сапасының ең айқын шектелулері ауырсыну/жайсыздық (77,8 %), қозғалғыштық (64,8 %) және үрей/депрессия (53,7 %) домендерінде тіркелді. 87,02 ± 10,929 % науқастарда денсаулыққа байланысты мәселелер анықталды, ал 72,2 ± 6,097 % – аралас бұзылыстар байқалды. Денсаулық күйінің жиынтық балы (LSS) орта есеппен 9,46±0,467. Кластерлік талдау бойынша үш топ айқындалды: жоғары төмендеу (қозғалғыштық пен ауырсыну – 100 %; сондай-ақ күнделікті қызмет, өзін-өзі күту және үрей көрсеткіштерінің сәйкесінше 43,8 %, 31,3 % және 37,5 % бұзылыстары), орташа-жоғары төмендеу (үрей – 100 %; күнделікті қызмет – 85,7 %; ауырсыну/жайсыздық – 64,3 %; қозғалғыштық – 57,1 %; өзін-өзі күту – 35,7 %) және орташа төмендеу (ауырсыну/жайсыздық – 70,8 %; қозғалғыштық – 45,8 %; өзін-өзі күту – 33,3 %; үрей – 37,5 %; күнделікті қызмет – 33,3 %).

Қорытынды. Алматы қаласының стационарлық пациенттерінде субъективті денсаулық бағасы төмен және өмір сапасына ең үлкен әсер ететін домендер – ауырсыну/жайсыздық, қозғалғыштық және үрей/депрессия. Бұл нәтижелер EQ-5D-5L, EQ VAS және кластерлік талдау арқылы расталды.

1. Sun H., et al. IDF Diabetes Atlas: Global, regional and country-level diabetes prevalence estimates for 2021 and projections for 2045 // Diabetes Research and Clinical Practice. – 2022. – Vol. 183. – P. 109119. – DOI: 10.1016/j.diabres.2021.109119.

2. Global Burden of Disease 2021. Findings from the GBD 2021 Study. – Washington: IHME, 2024.

3. Cao X., et al. Global epidemiology of type 2 diabetes in patients with NAFLD or MAFLD: a systematic review and meta-analysis // BMC Medicine. – 2024. – Vol. 22. – Art. 101. – DOI: 10.1186/s12916-024-03315-0.

4. Beissova A., Kamkhen V., Turbekova M., Malgazhdarov M., Koshkimbayeva S., Kozhabek L. Epidemiological Features of Diabetes in Kazakhstan in 2018–2021 (Population Study) // Medical Journal of the Islamic Republic of Iran. – 2023. – Vol. 37. – P. 35. – DOI: 10.47176/mjiri.37.35.

5. Saleh F., Ara F., Mumu S. J., Hafez M. A. Assessment of health-related quality of life of Bangladeshi patients with type 2 diabetes using the EQ-5D: a cross-sectional study // BMC Research Notes. – 2015. – Vol. 8. – P. 497. – DOI: 10.1186/s13104-015-1453-9.

6. Młyńczak K., Golicki D. Validity of the EQ-5D-5L questionnaire among the general population of Poland // Quality of Life Research. – 2021. – Vol. 30, № 3. – P. 817-829. – DOI: 10.1007/s11136-020-02667-3.

7. Jankowska A., Golicki D. EQ-5D-5L-based quality of life normative data for patients with self-reported diabetes in Poland // PLoS ONE. – 2021. – Vol. 16(9). – Article No. e0257998. – DOI: 10.1371/journal.pone.0257998.

8. Jackson I. L., Isah A., Arikpo A. O. Assessing health-related quality of life of people with diabetes in Nigeria using the EQ-5D-5L: a cross-sectional study // Scientific Reports. – 2023. – Vol. 13. – Article No. 22536. – DOI: 10.1038/s41598-023-49322-8.

9. Haftu H. K., Aberhe D. H. W. Health-Related Quality of Life Using EQ-5D-3L Utility Score Among Type 2 Diabetes Patients: Experiences from Tigray Region, Northern Ethiopia // Patient Preference and Adherence. – 2022. – Vol. 16. – P. 3143-3155. – DOI: 10.2147/PPA.S324586.

10. Tarekegn T. B., Kassaw A. T., Taye A. D., Girmaw F., Ashagrie G. Evaluating health-related quality of life in Ethiopia: systematic review and meta-analysis of EQ-5D-based studies // Frontiers in Epidemiology. – 2020. – Vol. 4. – Article No. 1455822. DOI: 10.1007/s13300-020-00938-3.

11. Bailey H. H., Janssen M. F., Varela R. O., Moreno J. A. EQ-5D-5L Population Norms and Health Inequality in Colombia // Value in Health Regional Issues. – 2024. – Vol. 26. – P. 24-32. – DOI: 10.1016/j.vhri.2020.12.002

12. Prabowo M. H., Febrinasari R. P., Pamungkasari E. P., Mahendradhata Y., Pulkki-Brännström A. M., & Probandari A. Health-related Quality of Life of Patients with Diabetes Mellitus Measured with the Bahasa Indonesia Version of EQ-5D in Primary Care Settings in Indonesia // Journal of preventive medicine and public health = Yebang Uihakhoe chi. – 2023. – Vol. 56(5). – P. 467-474. – DOI: 10.3961/jpmph.23.229.

13. Safieddine M., Bruneau L., Soulaimana I., et al. Quality of life assessment in diabetic patients: validity of the creole version of the EQ-5D-5L in Reunion Island // Front. Psychol. – 2023. – Vol. 14. – Aricle No. 1185316. – DOI: 10.3389/fpsyg.2023.118531.

14. Ishii N., Takamura N., Nishioka Y., Langer J., et al. Quality of Life and Utility Values for Cost-Effectiveness Modeling in Japanese Patients with Type 2 Diabetes // Diabetes Therapy. – 2020. – Vol. 11. – P. 2931-2943. – DOI: 10.1007/s13300-020-00938-3.

15. Idongesit L. J., Abdulmuminu I., Abam O. A. Assessing health-related quality of life of people with diabetes in Nigeria using the EQ-5D-5L: a cross-sectional study // Scientific Reports. – 2023. – Vol. 13, № 1. – P. 22536. – DOI: 10.1038/s41598-023-49322-8.

16. Chantzaras A., Yfantopoulos J. Association between medication adherence and health-related quality of life of patients with diabetes // Hormones (Athens). – 2022. – Vol. 21, № 4. – P. 691-705. – DOI: 10.1007/s42000-022-00400-y.

17. Koh D., Abdullah A. M. K., Wang P., Lin N., Luo N. Validation of Brunei's Malay EQ-5D questionnaire in patients with type 2 diabetes // PLoS ONE. – 2016. – Vol. 11(11). – Article No. e0165555. – DOI: 10.1371/journal.pone.0165555.

18. Alsudairy N. M., Alzaidi S. M., Alghamdi A. G., Alrashidi M. S., Altashkandi D. A. Quality of Life and Its Determinants Among Individuals with Diabetes in Saudi Arabia: A Cross-Sectional Online Survey // Cureus. – 2024. – Vol. 16. – № 9. – Article No. 69394. – DOI: 10.7759/cureus.69394.

19. Al-Din M., et al. Quality of life in elderly people with type 2 diabetes using EQ-5D-5L tool: a case control study // The Egyptian Journal of Internal Medicine. – 2022. – Vol. 34. – P. 91. – DOI: 10.1186/s43162-022-00177-x.

20. EQ-5D-5L Опросник по здоровью. Русская версия для Казахстана // EuroQol Group EQ-5D™. – 2013. – URL: https://euroqol.org (Accessed: 05.06.2025).

21. Xu R. H., Sun R., Tian L., Cheung A. W.-l., Wong E. L. Quality of life in primary care patients: a comparison between EQ-5D-5L utility score and EQ-visual analogue scale // Health and Quality of Life Outcomes. – 2024. – Vol. 22. – Article No. 2. – DOI: 10.1186/s12955-023-02215-w.

22. Li H., Ji M., Scott P., Dunbar-Jacob J. M. The Effect of Symptom Clusters on Quality of Life Among Patients with Type 2 Diabetes // The Diabetes Educator. – 2019. – Vol. 45. – № 3. – P. 287-294. – DOI: 10.1177/0145721719837902.

23. Shaw C., Longworth L., Bennett B., McEntee-Richardson L., Shaw J. W. A Review of the Use of EQ-5D for Clinical Outcome Assessment in Health Technology Assessment, Regulatory Claims, and Published Literature // Patient. – 2024. – Vol. 17, № 3. – P. 251. – DOI: 10.1007/s40271-024-00682-x.

24. Lui J. N. M., Lau E. S. H., Yang A., et al. Temporal associations of diabetes-related complications with health-related quality of life decrements in Chinese patients with type 2 diabetes: a prospective study among 19 322 adults (JADE register, 2007-2018) // Journal of Diabetes. – 2024. – Vol. 16. – № 6. – Article No. 13503. – DOI: 10.1111/1753-0407.13503.

25. Jing X., Chen J., Dong Y., et al. Related factors of quality of life of type 2 diabetes patients: a systematic review and meta-analysis // Health and Quality of Life Outcomes. – 2018. – Vol. 16. – P. 189. – DOI: 10.1186/s12955-018-1021-9.