Артериялық гипертониясы және постковидтік синдромы бар егде жастағы науқастарда вегетативтік реттелудің бұзылуы

Артериялық гипертензиясы бар егде жастағы пациенттердегі постковидтік синдром, әсіресе вегетативтік дисфункция тұрғысынан, әлі де жеткілікті зерттелмеген. SARS-CoV-2 вирусының жүйелі әсері және оның жүрек-қантамыр жүйесінің реттелуіне ықпалы мұндай бұзылыстарды анықтауды қазіргі медицинаның өзекті мәселесіне айналдырады.

Мақсаты. Артериялық гипертензиясы және постковидтік синдромы бар егде жастағы пациенттерде вегетативтік жүйке жүйесі функциясының бұзылуын зерттеу.

Әдістер мен материалдар. Қазақстан-Ресей медициналық университетінің клиникалық базаларында амбулаториялық бақылау аясында артериялық гипертензиясы және постковидтік синдромы бар егде жастағы пациенттерде вегетативтік бұзылыстарға зерттеу жүргізілді. Тексеру барысында сұхбат, физикалық қарап-тексеру, А. М. Вейн шкаласы бойынша сауалнама және «КардиоВизор» модулі арқылы жүрек соғу жиілігі вариабельділігінің талдауы жүргізілді. Уақыттық және спектралдық параметрлер бағаланды: SDNN, rMSSD, pNN50, LF, HF, LF/HF, кернеу индексі және реттеуші жүйелер белсенділігінің индексі.

Нәтижелер. Зерттеуге 141 пациент қатысып, олар екі топқа бөлінді. Негізгі топтың орташа жасы 70,81 ± 5,36 жас болса, бақылау тобында – 74,00 ± 6,06 жас (p = 0,003). 60-74 жас аралығындағы пациенттердің үлесі негізгі топта жоғары болды (p = 0,006). 1-дәрежелі артериялық гипертензия постковидтік синдромы бар пациенттерде жиірек кездессе, 2 және 3-дәрежелері бақылау тобында басым болды (p = 0,042). Постковидтік синдромы бар пациенттерде жиі кездескен шағымдар: әлсіздік (38,36 %), мазасыздық (19,18 %), есте сақтау қабілетінің төмендеуі (21,92 %) және қатты терлеу (26,03 %) (p ≤ 0,001). Вейн шкаласы бойынша уайым кезінде тыныс алу симптомдарының басым болуы байқалды (p = 0,014). жүрек соғу жиілігі вариабельділігінің көрсеткіштері арасында LF/HF қатынасы бойынша сенімді айырмашылық тіркелді (1,8 және 1,5; p = 0,049).

Қорытындылар. Артериялық гипертензиясы бар егде жастағы пациенттерде постковидтік синдром тән шағымдармен және вегетативтік дисфункция белгілерімен қатар жүреді, бұл жағдайдың созылмалы ауруларға әсерін әрі қарай зерттеуді талап етеді.

1. Клиническое определение случая состояния после COVID-19 методом Дельфийского консенсуса. [Электронный ресурс] // WHO [Webсайт]. – 2021 – URL: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/345824/WHO-2019-nCoV-PostCOVID-19-condition-Clinical-case-definition2021.1-rus.pdf (дата обращения: 24.02.2025).

2. Министерство здравоохранения Республики Казахстан. Состояние после COVID-19 (постковидный синдром) у взрослых: клинический протокол [Электронный ресурс] // Medelement [Web-сайт]. – 2023. – URL: https://diseases.medelement.com/disease/состояние-после-covid19-постковидный-синдром-у-взрослых-кпрк-2023/17532 (дата обращения: 24.02.2025).

3. Pazukhina E., Garcia-Gallo E., Reyes L. F., Kildal A. B., Jassat W., Dryden M., Holter J. C., Chatterjee A., Gomez K., Søraas A., Puntoni M., Latronico N., Bozza F. A., Edelstein M., Gonçalves B. P., Kartsonaki C., Kruglova O., Gaião S., Chow Y. P., Doshi Y. et al. Long Covid: a global health issue – a prospective, cohort study set in four continents // BMJ Global Health. – 2024. – Vol. 9(10). – Article No. 015245. – DOI: https://doi.org/10.1136/bmjgh-2024-015245.

4. Mancia G., Kreutz R., Brunström M., Burnier M., Grassi G., Januszewicz A., Muiesan M. L., Tsioufis K., Agabiti-Rosei E., Algharably E. A. E., Azizi M., Benetos A., Borghi C., Hitij J. B., Cifkova R., Coca A., Cornelissen V., Cruickshank J. K., Cunha P. G., Danser A. H. J. et al. 2023 ESH Guidelines for the management of arterial hypertension // Journal of Hypertension. – 2023. – Vol. 41(12). – P. 1874- 2071. – DOI:10.1097/HJH.0000000000003480.

5. Akimova A. V., Andreev A. N., Mironov V. A., Milashchenko A. I. Autonomic dysfunction and undifferentiated connective tissue dysplasia // NDT Days. – 2018. – Vol. 1(2). – P. 263-266.

6. The Society for Cardiological Science and Technology. Clinical guidelines by consensus: Recording a standard 12-lead electrocardiogram (Version 5, 26 September 2024). SCST Standards Committee, 2024. – 29 p.

7. Martinez P., Grinand M., Cheggour S., Taieb J., Gourjon G. How to properly evaluate cardiac vagal tone in oncology studies: a state-of-the-art review // Journal of the National Cancer Center. – 2024. – Vol. 4(1). – P. 36-46. – DOI: 10.1016/j.jncc.2024.02.002.

8. Nayak S.K., Pradhan B., Mohanty B., Sivaraman J., Ray S. S., Wawrzyniak J., Jarzębski M., Pal K. A Review of Methods and Applications for a Heart Rate Variability Analysis // Algorithms. – 2023. – Vol. 16(9). – P. 433. – DOI:10.3390/a16090433.

9. Tiwari R., Kumar R., Malik S., Raj T., Kumar P. Analysis of Heart Rate Variability and Implication of Different Factors on Heart Rate Variability // Current Cardiology Reviews. – 2021. – Vol.17(5). – Article No. 160721189770. – DOI:10.2174/1573403X16999201231203854.

10. Pham T., Lau Z. J., Chen S. H. A., Makowski D. Heart Rate Variability in Psychology: A Review of HRV Indices and an Analysis Tutorial // Sensors (Basel). – 2021. – Vol. 21(12). – P. 3998. – DOI:10.3390/s21123998.

11. Karemaker J. M. Interpretation of Heart Rate Variability: The Art of Looking Through a Keyhole // Frontiers in Neuroscience. – 2020. – Vol. 14. – Article No. 609570. – DOI: 10.3389/fnins.2020.609570.

12. Torres R. E., Heileson J. L., Richardson K. A., Chapman-Lopez T. J., Funderburk L. K., Forsse J. S. The Effectiveness of Utilizing HRV Indices as a Predictor of ACFT Performance Outcomes // Military Medicine. – 2023. – Vol. 188(7-8). – P. 2096- 2101. – DOI:10.1093/milmed/usad009.

13. Ali M. K., Liu L., Chen J. H., Huizinga J. D. Optimizing Autonomic Function Analysis via Heart Rate Variability Associated With Motor Activity of the Human Colon // Frontiers in Physiology. – 2021. – Vol. 12. – Article No. 619722. – DOI: 10.3389/fphys.2021.619722.

14. Orini M., van Duijvenboden S., Young W. J., Ramírez J., Jones A. R., Hughes A. D., Tinker A., Munroe P. B., Lambiase P. D. Long-term association of ultra-short heart rate variability with cardiovascular events // Scientific Reports. – 2023. – Vol. 13(1). – Article No. 18966. – DOI: 10.1038/s41598-023-45988-2.

15. Yugar L. B. T., Yugar-Toledo J. C., Dinamarco N., Sedenho-Prado L. G., Moreno B. V. D., Rubio T. A., Fattori A., Rodrigues B., Vilela-Martin J. F., Moreno H. The Role of Heart Rate Variability (HRV) in Different Hypertensive Syndromes // Diagnostics. – 2023. – Vol. 13(4). – P. 785. – DOI:10.3390/diagnostics13040785.

16. Novikov A. A., Smolensky A. V., Mikhaylova A. V. Approaches to the assessment of heart rate variability indicators: A literature review // Heraldof New Medical Technologies. Electronic Edition. – 2023. – Vol. 17(3). – P. 85-94. – DOI: https://doi.org/10.24412/2075-4094-2023-3-3-3.

17. Zvereva M. V., Matveev Y. A., Iskakova Zh. T. Features of heart rate variability of students in the process of their adaptation to new conditions of educational activity // Vestnik of the Moscow City University. Series: Natural Sciences. – 2020. – Vol. 3 (39). – С. 8-17.

18. Venera K., Mansharipova A., Bolsyn A. Initial experience with deprescribing in physically active older adults with post-COVID syndrome in Kazakhstan: A cohort study investigating transition to simplified treatment regimen // Bangladesh Journal of Medical Science. – 2025. – Vol. 24(1). – P. 155- 163. – DOI:10.3329/bjms.v24i1.78729.

19. Tsampasian V., Elghazaly H., Chattopadhyay R., et al. Risk Factors Associated With Post-COVID-19 Condition: A Systematic Review and Metaanalysis // JAMA Internal Medicine. – 2023. – Vol. 183(6). – P. 566-580. – DOI: 10.1001/jamainternmed.2023.0750.

20. Zang C., Hou Y., Schenck E. J., et al. Identification of risk factors of Long COVID and predictive modeling in the RECOVER EHR cohorts // Communications Medicine. – 2024. – Vol. 4, № 1. – Article No. 130. – DOI:10.1038/s43856-024-00549-0.

21. Hejazian S. S., Sadr A. V., Shahjouei S., et al. Prevalence and determinant of long-term PostCOVID conditions among stroke survivors in the United States // Journal of Stroke and Cerebrovascular Diseases. – 2024. – Vol. 33(12). – Article No. 108007. – DOI: 10.1016/j.jstrokecerebrovasdis.2024.108007.

22. Hu W., Tang R., Gong S., et al. The Prevalence and Associated Factors of Post-COVID-19 Fatigue: A Systematic Review and Meta-Analysis // Cureus. – 2024. – Vol. 16(7). – Article No. 63656. – DOI: 10.7759/cureus.63656.

23. Bonfim L. P. F., Correa T. R., Freire B. C. C., et al. Post-COVID-19 cognitive symptoms in patients assisted by a teleassistance service: a retrospective cohort study // Frontiers in Public Health. – 2024. – Vol. 12. – Article No. 1282067. – DOI: 10.3389/fpubh.2024.1282067.

24. D’Hondt S., Gisle L., De Pauw R., et al. Anxiety and depression in people with post-COVID condition: a Belgian population-based cohort study three months after SARS-CoV-2 infection // Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology. – 2024. – Vol. 59(11). – P. 2083-2092. – DOI: 10.1007/s00127-024-02655-9.

25. Alkodaymi M. S., Omrani O. A., Ashraf N., et al. Prevalence of post-acute COVID-19 syndrome symptoms at different follow-up periods: a systematic review and meta-analysis // Clinical Microbiology and Infection. – 2022. – Vol. 28(5). – P. 657- 666. – DOI: 10.1016/j.cmi.2022.01.014.

26. Blackett J. W., Li J., Jodorkovsky D., Freedberg D. E. Prevalence and risk factors for gastrointestinal symptoms after recovery from COVID-19 // Neurogastroenterology and Motility. – 2022. – Vol. 34(3). – Article No. 14251. – DOI: 10.1111/nmo.14251.

27. Chinvararak C., Chalder T. Prevalence of sleep disturbances in patients with long COVID assessed by standardised questionnaires and diagnostic criteria: A systematic review and meta-analysis // Journal of Psychosomatic Research. – 2023. – Vol. 175. – Article No. 111535. – DOI: https://doi.org/10.1016/j.jpsychores.2023.111535.

28. Schmidt-Lauber C., Alba Schmidt E., Hänzelmann S., et al. Increased blood pressure after nonsevere COVID-19 // Journal of Hypertension. – 2023. – Vol. 41(11). – P. 1721-1729. – DOI: 10.1097/HJH.0000000000003522.

29. Azami P., Vafa R. G., Heydarzadeh R., et al. Evaluation of blood pressure variation in recovered COVID-19 patients at one-year follow-up: a retrospective cohort study // BMC Cardiovascular Disorders. – 2024. – Vol. 24(1). – Article No. 240. – DOI: 10.1186/s12872-024-03916-w.

30. Zhang V., Fisher M., Hou W., et al. Incidence of New-Onset Hypertension Post-COVID-19: Comparison With Influenza // Hypertension (Dallas, Tex.: 1979). – 2023. – Vol. 80(10). – P. 2135-2148. – DOI:10.1161/HYPERTENSIONAHA.123.21174.

31. Larsen N. W., Stiles L. E., Shaik R., et al. Characterization of autonomic symptom burden in long COVID: A global survey of 2,314 adults // Frontiers in Neurology. – 2022. – Vol. 13. – Article No. 1012668. – DOI: 10.3389/fneur.2022.1012668.

32. Eldokla A. M., Mohamed-Hussein A. A., Fouad A. M., et al. Prevalence and patterns of symptoms of dysautonomia in patients with long-COVID syndrome: A cross-sectional study // Annals of Clinical and Translational Neurology. – 2022. – Vol. 9(6). – P. 778-785. – DOI: 10.1002/acn3.51557.

33. Buoite Stella A., Furlanis G., Frezza N. A. et al. Autonomic dysfunction in post-COVID patientswith and without neurological symptoms: A prospective multidomain observational study // Journal of Neurology. – 2022. – Vol. 269(2). – P. 587- 596. – DOI: 10.1007/s00415-021-10735-y.

34. Yar T., Salem A. M., Rafique N., et al. Composite Autonomic Symptom Score-31 for the diagnosis of cardiovascular autonomic dysfunction in longterm coronavirus disease 2019 // Journal of Family & Community Medicine. – 2024. – Vol. 31(3). – P. 214-221. – DOI: 10.4103/jfcm.jfcm2024.

35. Menezes Junior A. D. S., Schröder A. A., Botelho S. M., Resende A. L. Cardiac Autonomic Function in Long COVID-19 Using Heart Rate Variability: An Observational Cross-Sectional Study // Journal of Clinical Medicine. – 2022. – Vol. 12(1). – Article No. 100. – DOI: 10.3390/jcm12010100.

36. Levent F., Tutuncu A., Ozmen G. The effect of COVID-19 infection on heart rate variability: A cross-sectional study // International Journal of the Cardiovascular Academy. – 2022. – Vol. 8(3). – P. 61-66. – DOI: 10.4103/ijca.ijca_9_22.

37. Oscoz-Ochandorena S., Legarra-Gorgoñon G., García-Alonso Y., et al. Reduced autonomic function in patients with long-COVID-19 syndrome is mediated by cardiorespiratory fitness // Current Problems in Cardiology. – 2024. – Vol. 49(9). – Article No. 102732. – DOI: 10.1016/j.cpcardiol.2024.102732.