Preview

Теориялық және клиникалық медицинаның өзекті мәселелері

Кеңейтілген іздеу

ПАРКИНСОН АУРУЫНДАҒЫ КОГНИТИВТІ БҰЗЫЛУЛАР ЖӘНЕ ДЕМЕНЦИЯ

https://doi.org/10.64854/2790-1289-2025-49-3-01

Аңдатпа

Паркинсон ауруындағы когнитивтік бұзылыстар – науқастардың өмір сапасын төмендететін және еңбекке жарамдылығын шектейтін маңызды мәселе. Ерте кезеңде анықтау мен уақтылы бақылау деменцияның дамуын баяулатуға мүмкіндік береді.

Мақсаты. Паркинсон ауруы бар науқастарда когнитивтік бұзылыстардың жиілігін және олардың деменцияға өтуіне әсер ететін қауіп факторларын анықтау.

Материалдар мен әдістер. Зерттеуге Алматы қаласындағы амбулаториялық клиникаларда бақыланған 106 науқас енгізілді. Паркинсон ауруының диагнозы халықаралық критерийлерге сәйкес расталды. Когнитивтік жағдай MMSE және MoCA шкалаларымен, ал аурудың ауырлығы Хен мен Яр және Шваб пен Ингленд шкалаларымен бағаланды.

Нәтижелері. Жеңіл когнитивтік бұзылыстар 26,4% науқастарда, деменция – 34,9%, ал бұзылыс болмауы – 38,7% жағдайда анықталды. Когнитивтік төмендеу егде жастағы, білімі төмен, ауру ұзақтығы 10 жылдан асқан және акинетикалық-қатаң түрдегі науқастарда жиірек байқалды. Регрессиялық талдау деменцияның негізгі болжаушылары ретінде: 60 жастан кейінгі басталуы, ауру ұзақтығы 19 жылдан артық, төмен білім деңгейі және айқын моторлық дефицитті көрсетті.

Қорытынды. Паркинсон ауруындағы когнитивтік бұзылыстар жиі кездеседі және уақыт өте үдей түседі. Когнитивтік функцияларды ерте анықтау мен жүйелі бақылау науқастардың өмір сапасын жақсартып, деменцияның дамуын баяулатуға мүмкіндік береді.

Авторлар туралы

А. Кондыбаева
«С. Д. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті» КЕАҚ
Қазақстан

PhD, «Неврология және қолданбалы нейроғылымдар» ғылыми-білім беру орталығының басшысы, С. Д. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ,

Алматы



С. Каменова
«С. Д. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті» КЕАҚ
Қазақстан

медицина ғылымдарының докторы, С. Д. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ ЖДП-2 кафедрасының профессоры, 

Алматы



К. Кужыбаева
«С. Д. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті» КЕАҚ, Алматы қаласы Денсаулық сақтау басқармасының «Медеу ауданының алғашқы медициналық-санитарлық көмек орталығы» МКК
Қазақстан

медицина ғылымдарының кандидаты, доцент, Алматы қ. ДДСҰ жүйке жүйесінің аутоиммунды, дегенеративті, демиелинизациялық, орфандық аурулары кабинетінің басшысы, 



Д. Оспанбекова
«С. Д. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті» КЕАҚ
Қазақстан

медицина магистры, С. Д. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ «Неврология және қолданбалы нейроғылымдар» ғылыми-білім беру орталығының ғылыми қызметкері,

Алматы



С. Кенебаева
Алматы қаласы Денсаулық сақтау басқармасының «Медеу ауданының алғашқы медициналық-санитарлық көмек орталығы» МКК
Қазақстан

Алматы қаласы Қоғамдық денсаулық сақтау басқармасының «Медеу ауданының алғашқы медициналық-санитарлық көмек орталығы» ШЖҚ КМК директоры



К. Садуакасова
«Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті» КЕАҚ
Қазақстан

медицина ғылымдарының кандидаты, ЖТД кафедрасның доценті, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ,

Алматы



М. Жанузаков
«Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті» КЕАҚ
Қазақстан

медицина ғылымдарының докторы, Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ ЖТД кафедрасының профессоры,

 Алматы

 



Әдебиет тізімі

1. Poewe W., Seppi K., Tanner C. M., Halliday G. M., Brundin P., Volkmann J. et al. Parkinson disease // Nature Reviews Disease Primers. – 2017. – Vol. 3. – Article No. 17013. – DOI: 10.1038/nrdp.2017.13.

2. GBD Neurology Collaborators. Global, regional, and national burden of neurological disorders, 1990-2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016 // Lancet Neurology. – 2019. – Vol. 18. – P. 459-480. – DOI: 10.1016/S1474-4422(18)30499-X.

3. GBD Disease Incidence, Prevalence Collaborators. Global incidence, prevalence, and years lived with disability for 354 diseases and injuries, 1990-2017 // Lancet. – 2018. – Vol. 392. – P. 1789-1858. – DOI: 10.1016/S0140-6736(18)32279-7.

4. Kalia L. V., Lang A. E. Parkinson's disease // Lancet. – 2015. – Vol. 386. – P. 896-912. – DOI: 10.1016/S0140-6736(14)61393-3.

5. Hely M. A., Reid W. G., Adena M. A., Halliday G. M., Morris J. G. The Sydney multicenter study of Parkinson's disease: the inevitability of dementia at 20 years // Movement Disorders. – 2008. – Vol. 23. – P. 837-844. – DOI: 10.1002/mds.21956.

6. Hely A., Morris J. G., Reid W. G., Traffificante R. Sydney multicenter study of Parkinson's disease: non-L-dopa-responsive problems dominate at 15 years // Movement Disorders. – 2005. – Vol. 20, № 2. – P. 190-199. – DOI: 10.1002/mds.20324.

7. Braak H., Del Tredici K., Bratzke H. et al. Staging of the intracerebral inclusion body pathology associated with idiopathic Parkinson's disease // Journal of Neurology. – 2002. – Vol. 249 (Suppl. 3). – P. 1-5. – DOI: 10.1007/s00415-002-1301-4.

8. Litvan I., Goldman J. G., Troster A. I., Schmand B. A., Weintraub D., Petersen R. C. et al. Diagnostic criteria for mild cognitive impairment in Parkinson's disease: Movement Disorder Society Task Force guidelines // Movement Disorders. – 2012. – Vol. 27. – P. 349-356. – DOI: 10.1002/mds.24893.

9. Emre M., Aarsland D., Brown R., Burn D. J., Duyckaerts C., Mizuno Y. et al. Clinical diagnostic criteria for dementia associated with Parkinson's disease // Movement Disorders. – 2007. – Vol. 22, № 12. – P. 1689-1707. – DOI: 10.1002/mds.21507

10. Aarsland D., Bronnick K., Williams-Gray C., Weintraub D., Marder K., Kulisevsky J. et al. Mild cognitive impairment in Parkinson disease: a multicenter pooled analysis // Neurology. – 2010. – Vol. 75. – P. 1062-1069. – DOI: 10.1212/WNL.0b013e3181f39d0e.

11. Aarsland D., Creese B., Politis M. et al. Cognitive decline in Parkinson disease // Nature Reviews Neurology. – 2017. – Vol. 13, № 4. – P. 217-231. – DOI: 10.1038/nrneurol.2017.27.

12. Barone P., Aarsland D., Burn D., Emre M., Kulisevsky J., Weintraub D. Cognitive impairment in non-demented Parkinson's disease // Movement Disorders. – 2011. – Vol. 26. – P. 2483-2495. – DOI: 10.1002/mds.23919.

13. Dalrymple-Alford J. C., Livingston L., MacAskill M. R. et al. Characterizing mild cognitive impairment in Parkinson's disease // Movement Disorders. – 2011. – Vol. 26(4). – P. 629-636. – DOI: 10.1002/mds.23592.

14. Pedersen K. F., Larsen J. P., Tysnes O. B., Alves G. Natural course of mild cognitive impairment in Parkinson disease: a 5-year population-based study // Neurology. – 2017. – Vol. 88. – P. 767-774. – DOI: 10.1212/WNL.0000000000003634.

15. Santangelo G., Vitale C., Picillo M. et al. Mild cognitive impairment in newly diagnosed Parkinson's disease: a longitudinal prospective study // Parkinsonism and Related Disorders. – 2015. – Vol. 21, № 10. – P. 1219-1226. – DOI: 10.1016/j.parkreldis.2015.07.001.

16. Weintraub D., Simuni T., Caspell-Garcia C. et al. Cognitive performance and neuropsychiatric symptoms in early, untreated Parkinson's disease // Movement Disorders. – 2015. – Vol. 30. – P. 919-927. – DOI: 10.1002/mds.26170.

17. Levy G., Tang M. X., Louis E. D. et al. The association of incident dementia with mortality in Parkinson's disease // Neurology. – 2002. – Vol. 59. – P. 1708-1713. – DOI: 10.1212/01.WNL.0000036610.36834.E0.

18. Williams-Gray C. H., Mason S. L., Evans J. R. et al. The CamPaIGN study of Parkinson's disease: 10-year outlook in an incident population-based cohort // Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry. – 2013. – Vol. 84(11). – P. 1258-1264. – DOI: 10.1136/jnnp-2013-305277.

19. Lawson R. A., Yarnall A. J., Duncan G. W. et al. Stability of mild cognitive impairment in newly diagnosed Parkinson's disease // Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry. – 2017. – Vol. 88. – P. 648-652. – DOI: 10.1136/jnnp-2016-315099.

20. Domellöf M. E., Ekman U., Forsgren L., Elgh E. Cognitive function in the early phase of Parkinson's disease, a five-year follow-up // Acta Neurologica Scandinavica. – 2015. – Vol. 132. – P. 79-88. – DOI: 10.1111/ane.12375.

21. Roberts R., Knopman D. S. Classification and epidemiology of mild cognitive impairment // Clinics in Geriatric Medicine. – 2013. – Vol. 29. – P. 753-772. – DOI: 10.1016/j.cger.2013.07.003.

22. Erro R., Santangelo G., Barone P. et al. Do subjective memory complaints herald the onset of mild cognitive impairment in Parkinson disease? // Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology. – 2014. – Vol. 27(4). – P. 276-281. – DOI: 10.1177/0891988714536661.

23. Hong J. Y., Sunwoo M. K., Chung S. J. et al. Subjective cognitive decline predicts future deterioration in cognitively normal patients with Parkinson's disease // Neurobiology of Aging. – 2014. – Vol. 35(7). – P. 1739-1743. – DOI: 10.1016/j.neurobiolaging.2014.02.024.

24. Dalrymple-Alford J. C., MacAskill M. R., Nakas C. T. et al. The MoCA: sensitivity to cognitive impairment in Parkinson disease // Neurology. – 2010. – Vol. 75(19). – P. 1717–1725. – DOI: 10.1212/WNL.0b013e3181f39d35.

25. Yarnall A. J., Breen D. P., Duncan G. W. et al. Characterizing mild cognitive impairment in incident Parkinson disease: the ICICLE-PD study // Neurology. – 2014. – Vol. 82(4). – P. 308-316. – DOI: 10.1212/WNL.0000000000000097.

26. Perez F., Helmer C., Foubert-Samier A. et al. Risk of dementia in an elderly population of Parkinson's disease patients: a 15-year population-based study //Alzheimer's and Dementia. – 2012. – Vol. 8(6). – P. 463-469. – DOI: 10.1016/j.jalz.2011.10.002.

27. Broeders M., de Bie R. M., Velseboer D. C., Speelman J. D., Muslimovic D., Schmand B. Evolution of mild cognitive impairment in Parkinson disease // Neurology. – 2013. – Vol. 81(4). – P. 346-352. – DOI: 10.1212/WNL.0b013e31829f3f77.

28. Sauerbier A., Titova N., Kandiah N., Ray Chaudhuri K. Non-motor symptoms in Parkinson's disease: clinical spectrum and management // Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry. – 2016. – Vol. 87(5). – P. 548-556. – DOI: 10.1136/jnnp-2015-311099.

29. Fengler S., Liepelt-Scarfone I., Brockmann K. et al. Cognitive changes in prodromal Parkinson's disease: a review // Movement Disorders. – 2017. – Vol. 32. – P. 1655-1666. – DOI: 10.1002/mds.27114.

30. Anna B. Cortical 6-[18F] fluoro-l-dopa uptake and frontal cognitive functions in early Parkinson's disease // Neurobiology of Aging. – 2005. – Vol. 26. – P. 891-898. – DOI: 10.1016/j.neurobiolaging.2004.08.011.

31. Leggio L., Vivarelli S., Falzone G. et al. microRNAs in Parkinson's disease: from pathogenesis to novel diagnostic and therapeutic approaches // International Journal of Molecular Sciences. – 2017. – Vol. 18(12). – Article No. 2698. – DOI: 10.3390/ijms18122698.

32. Aarsland D., Kurz M. W. The epidemiology of dementia associated with Parkinson disease // Journal of the Neurological Sciences. – 2010. – Vol. 289(1-2). – P. 18-22. – DOI: 10.1016/j.jns.2009.08.028.

33. Dubois B., Burn D., Goetz C. et al. Diagnostic procedures for Parkinson's disease dementia: recommendations from the Movement Disorder Society // Movement Disorders. – 2007. – Vol. 22(16). – P. 2314-2324. – DOI: 10.1002/mds.21844.

34. Goldman J. G., Litvan I. Mild cognitive impairment in Parkinson's disease // Minerva Medica. – 2011. – Vol. 102(6). – P. 441-459. – DOI: 10.23736/S0026-4806.11.06459-1.

35. Sauerbier A., Jitkritsadakul O., Titova N. et al. Non-motor symptoms in Parkinson's disease in selected Asian populations // Neuroepidemiology. – 2017. – Vol. 49. – P. 1-17. – DOI: 10.1159/000481893.

36. Akanova A. A. Epidemiological and clinical-genetic features of Parkinson's disease in patients of Kazakhstan: PhD thesis. – Almaty, 2016.

37. Aralbayeva A. D. Clinical and genetic features of Parkinson's disease in the Republic of Kazakhstan: PhD thesis. – Almaty, 2022.

38. Kamenova S. U., Aralbayeva A. D., Iskakova S. A., Kondybayeva A. M., Kuzhybayeva K. K., Truong D. Non-motor visual disorders in Kazakhstan patients with Parkinson's disease // Journal of Interdisciplinary Approaches to Medicine. – 2021. – Vol. 2(1). – P. 3-12. – DOI: 10.26577/IAM.2021.v2.i2.07.

39. Akanova A., Kamenova S., Yeshmanova A., Beltenova A. et al. Evaluation of cognitive skills and quality of life between Parkinson disease patients and healthy aged people above 60 years // Advances in Gerontology. – 2015. – Vol. 28(4). – P. 741-748.

40. Kondybayeva A., Kamenova S., Aralbayeva A., Akimniyazova A., Pyrkova A., Ivashchenko A. Evolutionary changes in the interaction of miRNA with mRNA of candidate genes for Parkinson's disease // Frontiers in Genetics. – 2021. – Vol. 12. – P. 1-10. – DOI: 10.3389/fgene.2021.647288.


Рецензия

Дәйектеу үшін:


Кондыбаева А., Каменова С., Кужыбаева К., Оспанбекова Д., Кенебаева С., Садуакасова К., Жанузаков М. ПАРКИНСОН АУРУЫНДАҒЫ КОГНИТИВТІ БҰЗЫЛУЛАР ЖӘНЕ ДЕМЕНЦИЯ. Теориялық және клиникалық медицинаның өзекті мәселелері. 2025;(3). https://doi.org/10.64854/2790-1289-2025-49-3-01

For citation:


Kondybayeva A., Kamenova S., Kuzhybayeva K., Ospanbekova D., Kenebayeva S., Saduakasova K., Zhanuzakov M. COGNITIVE IMPAIRMENT AND DEMENTIA IN PARKINSON'S DISEASE. Actual Problems of Theoretical and Clinical Medicine. 2025;(3). https://doi.org/10.64854/2790-1289-2025-49-3-01

Қараулар: 18


ISSN 2790-1289 (Print)
ISSN 2790-1297 (Online)