Шұғыл офтальмологиялық көмекті ұйымдастырудағы мәселелер

Дүние жүзінде миллиондаған адамдар көз жарақаттарына, өткір қабыну ауруларына, кенеттен көру қабілетінің бұзылуына және басқа да төтенше жағдайларға байланысты шұғыл офтальмологиялық көмекке мұқтаж. Мамандардың жетіспеушілігі, медициналық мекемелердің жеткіліксіз жабдықталуы және офтальмологиялық көмектің біркелкі бөлінбеуі оның қол жетімділігінде, әсіресе табысы төмен аймақтарда айтарлықтай проблемалар туғызады.

Зерттеудің мақсаты: әлемдегі жедел офтальмологиялық көмек ұйымдары мен мәселелерін зерттеу.

Материалдар мен әдістер: PubMed, eLibrary және Google Scholar дерекқорларын қолдана отырып, жедел офтальмологиялық көмек, аурудың таралуы, жаңа технологиялар және мамандардың жетіспеушілігі тақырыптарын қамтитын әдебиеттерге жан-жақты шолу жасалды. 2014-2024 жылдар аралығында орыс, ағылшын және қазақ тілдерінде жарияланған мақалалар таңдалды. Үш сарапшы мақалаларды дербес талдады, трендтерді талдау үшін ДДҰ деректері пайдаланылды. Мақалалардың сапасын бағалау Халықаралық бақылау тізімдерін қолдана отырып жүргізілді.

Нәтижелер. Шұғыл офтальмологиялық жағдайлар бүкіл әлемде әртүрлі, жалпы диагноздарға көздің жарақаты, конъюнктивит және қасаң қабықтың жарақаттары жатады. АҚШ, Сауд Арабиясы және Қазақстанда жүргізілген зерттеулерде көздің жарақаттары, әсіресе қабықтың енбейтін жарақаттары, бөгде заттар және химиялық күйіктер туралы жиі хабарланған. Сонымен қатар, келу жиілігіне жас, жыныс және аймақ сияқты демографиялық факторлар әсер етеді, ерлер мен ауыл тұрғындары шұғыл көмекке жиі жүгінеді. Көз жарақаты бірнеше елдерде ауруханаға жатқызудың негізгі себебі болып қала береді.

Қорытындылар. Дүние жүзіндегі шұғыл офтальмологиялық көмек жағдайлардағы, жасындағы, жынысындағы және аймақтық өңірлерде көрсетеді көрсетеді. Көздің жарақаттары, конъюнктивит және қабықтың зақымдануы жиі кездеседі. Маңызды мәселелерге кадрлық қамтамасыз ету, жабдықтың жетіспеушілігі және төтенше жағдайларға жақсы жауап беру үшін оқыту мен медициналық көмекке қол жетімділікті жақсарту қажеттілігі жатады.

1. World report on vision [Electronic source] // World Health Organization [Website]. – Geneva: World Health Organization, 2019. – Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. – URL: https://www.who.int/publications/i/item/world-report-on-vision (Accessed:18.01.2025).

2. Муравьева В. Н., Королькова А. С., Савченко В. В. Анализ удовлетворенности населения качеством оказания офтальмологической помощи государственными и частными учреждениями здравоохранения (на примере города Ставрополя) // Медицинский вестник Северного Кавказа. – 2014. – Т. 9. – № 3. – С. 270-272.

3. Запевалин Б. В., Таевский Б. В. Некоторые аспекты реализации порядка оказания медицинской помощи по профилю офтальмология на примере Иркутской области // Казанский медицинский журнал. – 2017. – Т. 98, № 5. – С. 817-821.

4. Ehrlich J. R., Andes L. J., Eisenberg A., Saaddine J., Lundeen E. A. Trends in the Diagnosed Prevalence and Incidence of Major Eye Diseases in Medicare Part B Fee-for-Service Beneficiaries 68 Years of Age or Older // Ophthalmology. – 2023. – Vol. 130, № 12. – P. 1240-1247. – DOI: 10.1016/j.ophtha.2023.07.020.

5. NORC и Prevent Blindness America. Cost of Vision Problems: The Economic Burden of Vision Loss and Eye Disorders in the United States / NORC, Prevent Blindness America. – 2013.

6. Rein D. B., Wittenborn J. S., Zhang P., Sublett F., Lamuda P. A., Lundeen E. A., Saaddine J. The Economic Burden of Vision Loss and Blindness in the United States // Ophthalmology. – 2022. – №129(4). – Р. 369-378. – DOI: 10.1016/j.ophtha.2021.09.010.

7. Егоров В. В., Коленко О. В., Балева О. Б., Сорокин Е. Л. эффективность мониторинга качества лечения пациентов в офтальмо-хирургической клинике // Здравоохранение Российской Федерации. – 2017. – Т. 61. №6. – C. 316-321. – DOI: 10.18821/0044-197Х-2017-61-6-316-32

8. Краморенко, Ю. С., Алдашева, Н. А., Степанова, И. С. Заболеваемость, кадровая и материальная обеспеченность глазной службы Казахстана // Офтальмологический журнал Казахстана. – 2020. – № 3-4. – С. 24-27.

9. Scanlon P. H. The English National Screening Programme for diabetic retinopathy 2003-2016 // Acta Diabetol. – 2017. - №54(6). Р. 515-525. DOI: 10.1007/s00592-017-0974-1.

10. Gudlavalleti V. S., Shukla R., Batchu T., Malladi B. V. S., Gilbert C. Public health system integration of avoidable blindness screening and management, India // Bull World Health Organ. – 2018. – Vol. 96, № 10. – P. 705-715. – DOI: 10.2471/BLT.18.212167

11. Biswas J., Saha I., Das D., Bandyopadhyay S., Ray B., Biswas G. Ocular morbidity among children at a tertiary eye care hospital in Kolkata, West Bengal // Indian J Public Health. – 2012. – Oct-Dec. – Vol. 56, № 4. – P. 293-296. – DOI: 10.4103/0019-557X.106418.

12. Mahjoub H., Ssekasanvu J., Yonekawa Y., Justin G. A., Cavuoto K. M., Lorch A., Madan V., Sivakumar I., Zhao X., Quintero M., Simeon O. F., Salabat, M., Wu C. M., Woreta F. A. Most Common Ophthalmic Diagnoses in Eye Emergency Departments: A Multicenter Study / Woreta // Am J Ophthalmol. – 2023. – Vol. 254. – P. 36-43. – DOI: 10.1016/j.ajo.2023.03.016.

13. Channa R., Zafar S. N., Canner J. K., Haring R.S., Schneider E.B., Friedman D.S. Epidemiology of Eye-Related Emergency Department Visits // JAMA Ophthalmol. – 2016. -№134(3). – Р. 312-319. – DOI: 10.1001/jamaophthalmol.2015.5778.

14. Sridhar J., Isom R. F., Schiffman J. C., Ajuria L., Huang L. C., Gologorsky D., Banta J. T. Utilization of Ophthalmology-Specific Emergency Department Services // Semin Ophthalmol. – 2018. – Vol. 33. – № 2. – P. 185-190. – DOI: 10.1080/08820538.2016.1188129.

15. Chen J., Chen C.M., Zheng Y., Zhong, L. Characteristics of eye-related emergency visits and triage differences by nurses and ophthalmologists: Perspective from a single eye center in southern China // Front. Med. (Lausanne). – 2023. – Vol. 10. – DOI: 10.3389/fmed.2023.1091128.

16. Rehan S. M., Morris D. S., Pedlar L., Sheen N., Shirodkar A. L. Ophthalmic emergencies presenting to the emergency department at the University Hospital of Wales, Cardiff, UK // Clin. Exp. Optom. – 2020. – Vol. 103. – № 6. – P. 895-901. – DOI: 10.1111/cxo.13050.

17. Silva M., Falcão M. S., Falcão-Reis F. M. Profile of ophthalmic emergencies in a tertiary care hospital in Portugal: a retrospective study // Acta Ophthalmol. – 2020. – Vol. 98. – № 6. – DOI: 10.1111/aos.14355.

18. Docherty G., Hwang J., Yang M., Eadie B., Clapson K., Siever J., et al. Prospective analysis of emergency ophthalmic referrals in a Canadian tertiary teaching hospital. // Can J Ophthalmol. – 2018. – Vol. 53, № 5. – P. 497-502. – DOI: 10.1016/j.jcjo.2018.03.002.

19. Salti H.I., Mehanna C.-J., Abiad B., Ghazi N., Raad S., Barikian A., et al. Changing trends in eyerelated complaints presenting to the emergency department in Beirut, Lebanon, over 15 years. // Journal of Ophthalmology. – 2018. – Vol. 2018. – DOI: 10.1155/2018/3815169.

20. Alabbasi O. M., Al-Barry M., Albasri R. F., Khashim H. F., Aloufi M. M., Abdulaal, M. F., et al. Patterns of ophthalmic emergencies presenting to a referral hospital in Medina City, Saudi Arabia // Saudi Journal of Ophthalmology. – 2017. – Vol. 31, № 4. – P. 243-246. – DOI: 10.1016/j.sjopt.2016.03.001.

21. Alotaibi A. G. Osman, E. A. Allam, K. H., month outcome of ocular related emergencies in a tertiary hospital in Central Saudi Arabia // Saudi Medical Journal. – 2011. – Vol. 32, № 12. – P. 1256-1260.

22. Кузнецов С. Л., Шалдыбина О. В., Галеев Р. С., Шурупова Н. Б., Логунов Д. В., Бражалович Е. Е., Татарченко П. Ю., Земскова Н. К. Эпидемиология обращаемости больных с травмами и острыми заболеваниями глаз и придаточного аппарата по данным кабинета неотложной офтальмологической помощи ГБУЗ «Пензенская областная офтальмологическая больница». Вестник Тамбовского университета. Серия: Естественные и технические науки. – 2016. – №21(4). – С. 1597-1606. – DOI: 10.20310/1810-0198-2016-21-4-1597-1606.

23. Ramirez D. A., Porco T. C., Lietman T. M., Keenan J. D. Ocular Injury in United States Emergency Departments: Seasonality and Annual Trends Estimated from a Nationally Representative Dataset // American Journal of Ophthalmology. – 2018. – Vol. 191. – P. 149-155. – DOI: 10.1016/j.ajo.2018.04.020.

24. Заманова Г. В., Искаков Т. А., Тренина В. А., Темирханова А. Т., Турсынгалиева Г. С. Анализ работы экстренной офтальмологической службы в городе Семей за 2021-2022 годы // Офтальмологический журнал Казахстана. – 2023. – № 1(11). – С. 48-54.

25. Гаджиева Б. Х. Частота и структура неотложных обращений в центр третьего уровня в зависимости от доступности офтальмологической помощи в регионах Азербайджана // Клиническая офтальмология. – 2022. – Т. 22, № 3. – С. 161-167. – DOI: 10.32364/2311-7729-2022-22-3-161-167.

26. Imsuwan, Intanon & Amnuaypattanapon, Kumpol & Vongkittirux, Sakchai & Imsuwan, Yutthaphong. The Study of Incidence and Characteristics of Patients with Eye-Related Chief Complaints at the Emergency Department of Thammasat University Hospital // Emergency Medicine International. – 2020. – Р. 1-9. – DOI: 10.1155/2020/4280543.

27. Domínguez-Serrano F. B., Molina-Solana P., Infante-Cossío M., Sala-Turrens J., Seva-Silva N., Rodríguez-de-la-Rúa-Franch E. Ophthalmological emergencies. An epidemiological study: Are resources being used properly? // Archivos de la Sociedad Española de Oftalmología (Engl. Ed.). – 2019. – Vol. 94. – № 5. – P. 211-217. – DOI: 10.1016/j.oftal.2019.01.007.

28. Hsu M. H., Hsu C. A., Hsiao S. H. et al. Utilization of emergency ophthalmology services in Taiwan: a nationwide population study // Scientific Reports. – 2020. – Vol. 10. – Article No. 17703. – DOI: 10.1038/s41598-020-74815-1.

29. Skidmore C., Saurey T., Ferre R. M., Rodriguez-Brizuela R., Spaulding J., Lundgreen Mason N. A Narrative Review of Common Uses of Ophthalmic Ultrasound in Emergency Medicine // The Journal of Emergency Medicine. – 2021. – Vol. – P. 80-89. – DOI: 10.1016/j.jemermed.2020.08.003.

30. Dag Y., Aydın S., Kumantas E. The profile of patients attending to the general emergency department with ocular complaints within the last year: is it a true ocular emergency? // BMC Ophthalmol. – 2024. – Vol. 24. – Article No. 330. – DOI: 10.1186/s12886-024-03608-1.

31. AlSamnan M., AlAmry M., Aldossari S., et al. Validity of an ocular emergency triage system compared to the existing grading system at the emergency unit of a tertiary eye hospital in Saudi Arabia // Clin Ophthalmol. – 2023. – Vol. 17. – Article No. 527. – DOI: 10.2147/OPTH.S397504.

32. Iftikhar M., Latif A., Farid U.Z., Usmani B., Canner J.K., Shah S.M.A. Changes in the Incidence of Eye Trauma Hospitalizations in the United States From 2001 Through 2014 // JAMA Ophthalmol. – 2019. – Vol. 137. – №1. – P. 48-56. – DOI: 10.1001/jamaophthalmol.2018.4685.

33. Wang S. Y., Hamid M. S., Musch D. C., Woodward M.A. Utilization of ophthalmologist consultation for emergency care at a University Hospital // JAMA Ophthalmol. – 2018. – Vol. 136, № 4. – P. 428-431.

34. Berkowitz S. T., Finn A. P., Parikh R., Kuriyan A. E., Patel S. Ophthalmology Workforce Projections in the United States, 2020 to 2035 // Ophthalmology. – 2024. - №131(2). – Р. 133-139. – DOI: 10.1016/j.ophtha.2023.09.018.

35. Singh J., Kabbara S., Conway M., Peyman G., Ross R. Innovative Diagnostic Tools for Ophthalmology in Low-Income Countries // Novel Diagnostic Methods in Ophthalmology. - 2019. – DOI: http://dx.doi.org/10.5772/intechopen.83455.

36. Galindo-Ferreiro A., Sanchez-Tocino H., Varela-Conde Y., Diez-Montero C., Belani-Raju M., García-Sanz R., Diego-Alonso M., LLorente-Gonzalez I., Pazó-Jaudenes C., Schellini S. Ocular emergencies presenting to an emergency department in Central Spain from 2013 to 2018 // Eur. J. Ophthalmol. – 2021. - №31(2). – Р. 748-753. – DOI: 10.1177/1120672119896420.

37. Patel D., Mercer E., Mason I. Ophthalmic equipment survey 2010: preliminary results // Community Eye Health. – 2010. – №23(73). - Р. 22-25.

38. Morny E. K. A., Boadi-Kusi S. B., Ocansey S., Kyei S., Yeboah K., Mmaduagwu M. A. Assessing the progress towards achieving «VISION 2020: the right to sight» initiative in Ghana // Journal of Environmental and Public Health. – 2019. – DOI: 10.1155/2019/1210413.

39. Ilechie A. A., Otchere H., Darko-Takyi C., Halladay A.C. Access to and Utilization of Eye Care Services in Ghana // Int J Health Res. – 2013. – Vol. 6(3). – Р. 7-14.

40. Shah S. M., Khanna C. L. Ophthalmic Emergencies for the Clinician // Mayo Clin. – 2020. – № 95(5). – Р. 1050-1058. – DOI: 10.1016/j.mayocp.2020.03.018.

41. Uhr J. H., Governatori N. J., Zhang Q. E., Hamershock R., Radell J. E., Lee J. Y., Tatum J., Wu A. Y. Training in and comfort with diagnosis and management of ophthalmic emergencies among emergency medicine physicians in the United States // Eye (Lond). – 2020. – Vol. 34(9). – Р. 1504-1511. – DOI: 10.1038/s41433-020-0889-x.

42. Deaner J. D., Amarasekera D. C., Ozzello D. J., et al. Accuracy of referral and phonetriage diagnoses in an eye emergency department // Ophthalmology. – 2021. – Vol. 128(3). – Р. 471-473. – DOI: https://doi.org/10.1016/j.ophtha.2020.10.016.