Мақалада, түрлі жас топтарының арасында 1989 жылдан бастап 2018 жылға дейін республика тұрғындарының күтілетін өмір сүру ұзақтылығына талдау жүргізілген. Өмір сүру ұзақтылығын дәлме-дәл бағалау үшін, екі анық жас аралығындағы когортада өлімшілдікті өлшеудің ықтималдыдылық коэффициенті пайдаланылды. Жас ұлғая келе, яғни 45 жастан бастап кему ықтималдылығы біркелкі түрде өседі, мұны оңай түсіндіруге болады.

Қышқылдық-негіздік күй (ҚНК) – ағзалық гомеостаздың маңызды компоненттерінің бірі. Ферменттердің белсенділігі, тотығу реакцияларының бағыты мен қарқындылығы, ақуыздар, көмірсулар, липидтер алмасуының процестері, рецепторлардың сезімталдығы, мембраналардың өткізгіштігі, ағзалардың қызметі көбінесе дененің ішкі ортасындағы сутегі мен гидроксил иондарының қатынасына байланысты.
ҚНК әдетте сутегі иондарының концентрациясымен сипатталады [H+] және рН белгісімен белгіленеді (pundus hydrogenium, лат., - сутектің салмағы).
РН - сутегі көрсеткіші туралы ұғымды 1909 жылы даниялық ғалым Серенсен ерітінділердің белсенді реакциясын сандық сипаттау үшін ұсынған.
Мақалада автор оқырманды қанның қышқылдық-негіздік күйінің негізгі көрсеткіштерімен, олардың қалыпты мәндерімен таныстырады. Бұл көрсеткіштер практикалық медицина үшін өте маңызды.

Бірінші кезеңде қышқылдардың немесе негіздердің бұзушы әсері буферлік жүйелерді қамтиды, екінші кезеңде пайда болған немесе сырттан түскен артық заттардың шығарылуы орын алады. КОС реттеуге қатысатын негізгі жүйелер мен органдар-тыныс алу, зәр шығару, ас қорыту жүйелері, бауыр, тері.
Автор осы жүйелердің әрқайсысының қышқыл - негіз күйінің қалыпты деңгейін сақтаудағы рөлін егжей-тегжейлі қарастырады. Тыныс алу және зәр шығару жүйелері қышқыл-негіз күйін сақтауда маңызды рөл атқарады, олар жа- сушадан тыс сұйықтықта бикарбонаттың салыстырмалы түрде артық мөлшерін сақтауда жетекші рөл атқарады. Бұл бикарбонатты буферлік жүйенің тиісті функциясының қажетті шарты. Бауыр мен асқазан-ішек жолдары қышқыл- негіз тепе-теңдігін сақтауға қатысады. Қақпашының декомпенсацияланған стенозы бар пациенттерде ауыр жағдайдың дамуы тұрақты құсумен және, тиісінше, асқазанның көп мөлшерін шығарумен, [Н+], Cl–, К+ жоғалуымен және декоменсацияланған гипохлоремиялық гипокалиемиялық алкалоздың дамуымен түсіндіріледі.

Денсаулық сақтау жүйесін ұйымдастырудың экономикалық нарықтық моделі-бұл ең сапалы, сонымен бірге ең қымбат модельдердің бірі. Осыған байланысты әртүрлі елдердің денсаулық сақтау жүйелерінің экономикалық модельдері мемлекеттің осы процестерде атқаратын рөлі мен функцияларына байланысты белгіленуі мүмкін. Медициналық қызметтер нарығын жедел басқару тұтынушылардың таңдау еркіндігі мен егемендігін қамтамасыз ете отырып, халықтың қажеттіліктерін кепілдендірілген деңгейден тыс қанағаттандыруға дейін азаяды. Қаржыландырудың көп арналы жүйесін қамтамасыз ету әлеуметтік-сақтандыру медицинасының қаржылық базасының қажетті икемділігі мен орнықтылығын туғызар еді. Мақала авторлары елдердің денсаулық сақтау нарығына тәуелділіктің экономикалық модельдерінің үш нұсқасын таңдауды ұсынады

Жалпы адаптация немесе бейімделу синдромы нысаналы стимулдаушы генерализацияланган реакцияның аясын- да жүріп себепші фактордың әсеріне басымырақ бейспецификалық және спецификалық жауап ретінде дамиды. Әрі қарай стресс-реакцияның даму барысында функционалдық жүйе қалыптасып, ол жүйе төтенше фактордың патогендік ықпалына төтеп беруі арқылы бейімделуге немесе тіршілігін қалыпты күге келтіреді.
Г. Cелье гомеостаздың бұзылуына және патологияның дамуына қауіп төндіретін сыртқы және ішкі ортаның әсеріне (стресстерге) ағзаның жүйелі стереотиптік реакциясын (стресс) бірінші болып ашты. Тек Г. Селье осы құбылыстардың барлығын бір синдромға біріктіріп, олардың биологиялық мағынасын түсінді. Жауаптың нервтік компонентінен басқа, ол эндокриндік және иммундық жүйелердің қатысуын дәлелдеді. Осыған байланысты, бұл қалыпты және патологиядағы дене функцияларын біртұтас нейро - иммунды – эндокриндік реттеу туралы қазіргі заманғы идеялардың бастауында тұрған Ганс Селье деп тұжырымды айтуға толық болады.

Темір тапшылығы анемиясымен (ТТА) ауыру қазіргі уақытта жасөспірімдер арасында маңызды медициналық – әлеуметтік проблема болып табылады. ДДҰ деректері бойынша, әлемде темір тапшылығы бар адамдардың саны 300 млн. адамды құрайды, бірақ қатар жүретін синдром немесе асқыну ретінде – 700-800 млн. адамда. Анемия проблемасы республика аумағында оның көп таралуына байланысты Қазақстан үшін өзекті. Анемия жасөспірімдер арасында кең таралған, бұл балалар мен жасөспірімдерден басталатын ұрпақты болу жүйесінің ауруларының өсуіне әкеледі, бұл өмір сүру сапасын едәуір төмендетеді. Ең алдымен, бұл анемияның болуымен байланысты етеккір функциясының патологиясының пайда болуында көрінеді. ДДСҰ мәліметтері бойынша (2010 ж.) жасөспірім жастағы әрбір екінші қызда темір тапшылығы бар [5]. ДДҰ жіктемесіне сәйкес, ТТА таралу деңгейі бойынша Қазақстан «орташа зақымданған елдер» (WHO/UNICEF/ UNU) санатына жатады, яғни анемияның алдын алу бойынша ұлттық деңгейде арнайы әзірлеуді және шұғыл шараларды жүргізуді талап ететін өте қиын деңгеймен (15 – 40%) [6].

Мақалада церебральды сал ауруы бар балалардың жиілігін, өсуін талдау берілген. Мүгедек балалар отбасының әлеуметтік мәртебесінің ерекшеліктері, аурудың клиникалық түрлері, оңалту тиімділігінің көрсеткіштері көрсетілген.